Antykoncepcja hormonalna jest jedną z najpopularniejszych i zarazem najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży. Dostępne środki zawierają odpowiednio dobrane dawki syntetycznych hormonów płciowych, których głównym zadaniem jest blokowanie jajeczkowania, czyli hamowanie owulacji. Na polskim rynku dostępnych jest wiele metod antykoncepcji hormonalnej. Są to pigułki, wkładki domaciczne, implanty podskórne, plastry czy zastrzyki. Poza formą podania różnią się one od siebie także dawkami hormonów.
Antykoncepcja hormonalna
Środki antykoncepcyjne zawierają syntetyczny odpowiednik estrogenów – etynyloestradiol. Hormon ten zapobiega ciąży i pozwala kontrolować krwawienie towarzyszące miesiączce.
Jak już wspomniano, syntetyczne hormony płciowe hamują w organizmie kobiety wydzielane przez układ podwzgórze-przysadka mózgowa gonadotropiny wstrzymując jajeczkowanie-owulacje. Dzieje się tak, ponieważ będące odpowiednikami progesteronu, gestageny działają antygonadotropowo.
Do gestagenów zaliczamy m.in.:
- norgestron
- norgestrel
- noretysteron
- gestoden
- etonogestrel
- linestrol
- noretynodrel
- dienogest
- drospirenon
- octan medroksyprogesteronu
- norgestimat
- dezogestrel
Tabletki antykoncepcyjne jedno i dwuskładnikowe
Tabletki dzielimy na jednoskładnikowe oraz dwuskładnikowe. Te pierwsze zwane również „mini pigułkami” zawierają tylko jeden rodzaj hormonu – progestagen, dzięki czemu mogą być stosowane również przez matki karmiące. Ich działanie w głównej mierze polega na zwiększaniu gęstości śluzu szyjkowego utrudniając tym samym przedostanie się plemników do komórki jajowej. Co ważne, podczas jej stosowania cykl owulacyjny może być zachowany, włącznie z jajeczkowaniem. Mini pigułkę należy zażywać codziennie, zawsze o tej samej porze, bez robienia tygodniowej przerwy.
Tabletki dwuskładnikowe zawierają z kolei dwa rodzaje hormonów – estrogen i progestagen i charakteryzują się jeszcze większą skutecznością. Stosowanie ich polega na doustnym przyjmowaniu tabletki codziennie przez 21 dni, po czym następuje 7-dniowa przerwa. Po upływie tego czasu należy rozpocząć nowe opakowanie, bez względu na to, czy krwawienie ustąpiło czy nie.
Istnieją różne rodzaje dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych:
- jednofazowe
- dwufazowe
- trójfazowe
- wielofazowe
Tabletki jednofazowe zawierają taką samą dawkę hormonów (gestagen) i przyjmuje się je przez 21 dni, a następnie robi tygodniową przerwę, w trakcie której następuje krwawienie z odstawienia (miesiączka*). Podczas ich zażywania nie jest ważna kolejność.
Tabletki dwufazowe, trójfazowe i wielofazowe różnią się dawką hormonów, kolorami, tak więc kolejność zażywania jest niezwykle ważna. Dwufazowe tabletki stosuje się najczęściej w schemacie 11+10, a trójfazowe 6+5+10, następnie następuje tygodniowa przerwa.
Implant podskórny
Zaliczany jest do grupy długotrwałej antykoncepcji hormonalnej. Implant ma postać elastycznego pręcika wykonanego z plastiku. Wszczepia się go pod skórę, a on chroni kobietę przed nieplanowaną ciążą do pięciu lat stopniowo uwalniając progestagen będący syntetycznym progesteronem. Implanty podskórne dostępne na polskim rynku zawierają etonogestrel, który hamuje owulację i zagęszcza śluz uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.
Ta nowatorska metoda antykoncepcji z powodzeniem stosowana jest przez kobiety po 35 roku życia, palące, z nadciśnieniem, cukrzycą i nadwagą. Na aplikację implantu mogą się również zdecydować kobiety w zaledwie 4 tygodnie po porodzie i matki karmiące.
Wkładka domaciczna
Jedna z najskuteczniejszych metod antykoncepcji należąca do antykoncepcji długoterminowej, gdyż zabezpiecza przed niechcianą ciążą przez kilka lat. Spirale dzielą się na miedziane i hormonalne. Pierwsze z nich upośledzają przemiany glikogenu w komórce plemnika działając plemnikobójczo. Natomiast te drugie uwalniają hormony (pochodne progesteronu – lewonorgestrel), dzięki czemu dochodzi do zwiększenia gęstości śluzu uniemożliwiając dalszą podróż plemnikom i implantację zarodka w macicy.
Plastry antykoncepcyjne
Nazywane są transdermalnym systemem antykoncepcyjnym, ponieważ hormony w nich zawarte (etynyloestradiol i norelgestromin) przenikają przez skórę bezpośrednio do krwiobiegu. Hamują jajeczkowanie, zmieniają śluz w szyjce macicy i utrudniają dojrzewanie pęcherzyków Graafa. Plastry antykoncepcyjne uwalniają hormony systematycznie w sposób ciągły. Jeden plaster wystarcza na tydzień, ponadto ta metoda antykoncepcji nie obciąża żołądka i wątroby przez co jest mniej inwazyjna od tabletek antykoncepcyjnych.
Zastrzyk antykoncepcyjny
Idealna opcja dla wszystkich zapominalskich, a także dla kobiet karmiących piersią. Ma postać zastrzyków podawanych domięśniowo zwykle w ramię lub w pośladek raz na 3 miesiące i charakteryzuje się wysoką skutecznością. Żeby zachować ciągłość antykoncepcji, po upływie tego czasu wymagana jest kolejna iniekcja. W Polsce dostępnym zastrzykiem jest Depo-Provera zawierający 150mg octanu medroksyprogesteronu (MPA).